Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid. De zeer kleine deeltjes worden bij elke ademteug mee de longen in gezogen waar ze tot diep in de longblaasjes kunnen doordringen. En via de blaasjes zelfs in de bloedbaan terecht kunnen komen. In Nederland overlijden mensen enkele dagen tot maanden eerder door blootstelling aan fijnstof. Het gaat hierbij vooral om ouderen en mensen met hart-, vaat- of luchtwegaandoeningen die het gevoeligst zijn voor de schadelijk effecten van fijnstof.

Er is geen veilig niveau vast te stellen: fijnstof is ook schadelijk in lage concentraties maar de ernst van de aandoening is dan vaak minder dan bij hogere concentraties. Ook de bron van het fijnstof blijkt weinig verschil te maken voor de schadelijkheid. Duidelijk is wel dat de uit medisch standpunt gezien de uitstoot van fijnstof van welke bron dan ook, zoveel mogelijk moet worden beperkt. De meest effectieve wijze is dit bij de bron aan te pakken, wat niet uitgestoten wordt kan ook geen hinder veroorzaken.

Over de fijnstofuitstoot van houtkachels wordt momenteel veel in de media geschreven. Terecht, want het aandeel van de houtkachel in de fijnstofuitstoot neemt toe.

Sinds de millenniumwisseling daalt de fijnstof uitstoot door het verkeer en de industrie gestaag. Door betere filtermethode in de industrie wordt er steeds minder fijnstof in onze omgevingslucht geloosd. Ook de automotor is door verbeterd rendement en het aanbrengen van katalysatoren en roetfilters schoner geworden al wordt dit deels te niet gedaan doordat er meer auto’s zijn die samen meer autokilometers maken.

De uitstoot door verwarmingsbronnen van huizen blijft echter stijgen, met name door de nog altijd groeiende hoeveelheid houtkachels. In Nederland heeft 1 op de 5 huizen een houtkachel en de huizenbouw gaat in hoog tempo voort. Door de toename van het aantal houtkachels neemt lokaal het fijnstofniveau juist toe, met name in de dichtbebouwde stedelijke gebieden is het aandeel van de houtkachel in de schadelijke fijnstof uitstoot gestegen tot soms 40%!

De zeer kleine en lichte fijnstofdeeltjes in het rookgas kunnen niet met een traditioneel filterelement worden tegengehouden. De filters zouden zo fijnmazig moeten zijn dat ze gelijk de luchtafvoer van de kachel blokkeren en direct verstopt zouden raken. Om het fijnstof uit het rookgas te halen wordt gebruik gemaakt van een techniek uit de chemie: elektrostatisch filteren. Door het rookgas langs een elektrode te leiden die onder een hoge spanning staat springen elektronen over van de elektrode naar het rookgas. De kleine en onzichtbare fijnstofdeeltjes in het rookgas worden hierdoor statisch geladen. De geladen deeltjes trekken naar elkaar toe waardoor de deeltjes groter worden.

Door dit samenklonteren worden de deeltjes nu ook zichtbaar als asdeeltjes. Rond de elektrode zorgt een elektrisch veld ervoor dat de geladen deeltjes door de elektrode afgestoten worden. De schoorsteen wand is verbonden met de aarde en trekt de geladen deeltjes juist aan. Het statisch geladen fijnstof hecht zich op deze wijze aan de schoorsteenwand en wordt niet uitgestoten. De extra hoeveelheid as die hierdoor ontstaat is gering, een speldeknop van 1 kubieke millimeter bevat 400 miljoen(!) PM 2,5 deeltjes. Voor een kamermodel houtkachel gaat het hierbij om een paar honderd gram meer as tijdens een stookseizoen, en vele honderden miljarden minder fijnstofdeeltjes.  De verbranding zelf levert aanzienlijk meer as op, in een stookseizoen gaat het om tientallen kilo’s. De schoorsteenveeg interval hoeft dus niet veranderd te worden.